باعث جابه‌جا شدن مفاصل و ایجاد مشکل در راه رفتن می‌شود. موارد ضعیف‌تر دررفتگی مادرزادی لگن با رشد کودک به‌ طور طبیعی درمان می‌شود اما برای درمان موارد شدیدتر و جا انداختن لگن گاهی به جراحی و استفاده از بریس احتیاج است. در طول جلسات معاینه نوزاد پزشک لگن او را برای بررسی وجود هرگونه دررفتگی مادرزادی لگن معاینه می‌کند. تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری کمک می‌کند تا نوزاد در آینده به بیماری‌های ماهیچه‌ای، استخوانی و مفصلی دچار نشود.

دررفتگی مادر زادی لگن نوزادان چیست؟

مفصل لگن از نوع مفصل‌های گوی و کاسه‌ای است. قسمت گوی آن را بخش گرد و توپ مانند استخوان ران تشکیل می‌دهد و قسمت کاسه‌ای آن بخش حفره‌ی حقه‌ای یا استابولوم استخوان لگن است که استخوان ران در آن چفت می‌شود. هنگامی‌که کودک به نوع ضعیف دررفتگی مادرزادی لگن مبتلا است قسمت گوی مانند استخوان ران به‌آرامی در استابولوم به عقب و جلو حرکت می‌کند و باعث بی‌ثباتی لگن می‌شود. اما در موارد شدیدتر استخوان ران به‌طور کامل جابه‌جاشده و از استابولوم خارج می‌شود. در موارد پیشرفته استخوان ران حتی به محل قرار گرفتن خود یعنی استابولوم نمی‌رسد. در رفتگی مادرزادی لگن زیاد رایج نیست و به‌طور تقریبی از هر 1000 کودک یک نفر به دررفتگی لگن دچار می‌شود. اگرچه برخی از انواع بی‌ثباتی لگن بسیار رایج است و از هر 3 کودک در 1 نفر به آن دچار می‌شود.

علل دررفتگی مادرزادی لگن

دلیل دررفتگی مادرزادی لگن در نوزادان به‌طور کامل شناخته‌شده نیست. اما متخصصین احتمال می‌دهند که عوامل زیادی در ایجاد این بیماری نقش دارند. دلایل زیر می‌تواند نوزاد را درخطر در رفتگی لگن قرار دهد.
• انقباض شدید ماهیچه‌های رحم: هنگامی‌که جنین درون رحم مادر فضای کافی برای حرکت نداشته باشد خطر ابتلا به دررفتگی مادرزادی لگن در وی افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق بیشتر در هنگام حاملگی اول که دیواره‌های رحم هنوز محکم است و یا در حاملگی‌هایی که آب درون کیسه جنین کم می‌باشد رخ می‌دهد.
• حالت بریچ: قرار گرفتن نوزاد در حالت بریچ میزان حرکات وی را درون کیسه آب محدود می‌کند مخصوصاً در هنگام حالت بریچ فرانک که زانوهای نوزاد به طرفین کشیده شده و پای نوزاد در نزدیکی سر او قرار می‌گیرد.
• شرایط دیگر: نوزادانی که با بیماری‌های ناشی از حالت قرارگیری آن‌ها درون رحم مانند انحنای کف پا به سمت داخل، کجی گردن و سندروم سر تخت به دنیا می‌آیند بیشتر درخطر در رفتگی لگن قرار دارند.
• هورمون‌های تولد: گاهی ممکن است نوزاد به هورمون‌هایی که در هنگام زایمان برای آرام کردن ماهیچه‌ها و تاندون‌های بدن مادر ترشح می‌شوند واکنش نشان داده و استخوان‌های لگن او نرم شده و در طول زیمان کشیده شوند.
• سفت و محکم قنداق کردن نوزاد: بعد از تولد نوزاد اگر محکم قنداق شود و اطراف لگن او سفت پیچیده شود امکان دارد تا به دررفتگی لگن دچار شود. در هنگام قنداق کردن نوزاد باید به مقدار کافی فضا برای غلتیدن ، تکان دادن پا و خم کردن زانو و لگن داشته باشد.

علائم

دررفتگی مادرزادی لگن معمولاً بر یک سمت بدن و در بیشتر مواقع بر سمت چپ تأثیر می‌گذارد. نوزادان در این شرایط هیچ‌گونه دردی ندارند و علائمی از خود نشان نمی‌دهند. برای تشخیص این بیماری پزشک علائم زیر را موردبررسی قرار می‌دهد:

• شنیدن صدای کوتاه تیک مانند در طول معاینات بعد از تولد
• تفاوت قد پاها
• عدم تقارن بافت‌های چربی ران در قسمت بالایی آن و باسن
• عدم تقارن حرکات لگن و کوتاه بودن پای آسیب‌دیده بعد از 3 ماهگی
• در کودکان بزرگ‌تر انحنای شدید ستون فقرات می‌تواند باعث در رفتگی لگن نوزادان و تغییر غیرطبیعی آن شود.
• لنگ زدن کودکان بزرگ

تشخیص

متخصص اطفال با لمس و کشش آرام استخوان ران نوزاد میزان تکان خوردن آن را بررسی کرده و تشخیص می‌دهد که آیا استخوان ران نوزاد از جای خود خارج‌شده و یا جابه‌جا گشته است. در یک آزمایش بسیار رایج نوزاد را بر روی یک سطح صاف می‌خوابانند و برای بررسی میزان حرکت ران‌های آن‌ها را به طرفین می‌کشند. در آزمایشی دیگر زانوهای نوزاد را به هم چسبانده و تلاش می‌کنند تا قسمت گوی مانند استخوان ران را از جای خود خارج کنند. اگر در طول این آزمایش صدای تیک مانندی از استخوان‌ها شنیده شود به این معناست که استخوان‌های لگن جابه‌جا شده‌اند. این تمرینات و آزمایشات به‌طور منظم و تا زمانی که کودک به‌صورت نرمال راه برود در طول معاینات دوره‌ای نوزاد انجام می‌شود. گاهی پزشک برای تشخیص بهتر در رفتگی لگن توصیه می‌کند تا از نوزاد عکس رادیولوژی و اولتراسوند گرفته شود. عکس‌های رادیولوژی که در آن فقط از استخوان‌ها عکس گرفته می‌شود بر روی کودکان بزرگ‌تر انجام می‌شود اما اولتراسوند که در آن از بافت‌ها نیز به همراه استخوان‌ها عکس‌برداری می‌شود برای نوزادان زیر 3 ماه مناسب‌تر است چراکه بافت لگن آن‌ها هنوز نرم است و به استخوان تبدیل نشده است.

درمان

درمان دررفتگی مادرزادی لگن به سن کودک و شدت بیماری بستگی دارد. در رفتگی‌های ضعیف معمولاً به‌طور طبیعی و در هفته‌های بعد از تولد درمان می‌شوند.

استفاده از بریس

اگر دررفتگی لگن نوزاد باگذشت زمان درمان نشد می‌توان به کمک بریسی با نام پاولیک هارنس لگن در سر جای خود قرارداد. این بریس با بالا نگه‌داشتن زانوهای نوزاد قسمت گوی مانند استخوان ران را در جای خود نگه می‌دارند. برای بالا نگه‌داشتن زانوها بندهایی از سرشانه به مچ‌ بندهایی که به دور مچ پا بسته‌ شده‌اند متصل می‌شوند. هدف استفاده از این بریس این است که استخوان ران را در جای خود قرار دهد. با رشد کودک این بریس کمک می‌کند تا مفصل لگن به‌طور طبیعی رشد کند. درمان دررفتگی لگن نوزاد به کمک این بریس بین 6 تا 12 هفته و تا زمانی که نتایج عکس‌های اولتراسوند نوزاد طبیعی باشد طول می‌کشد.

جراحی

بریس پاولیک هارنس برای کودکان بزرگ‌تر از 6 ماه جواب‌گو نیست. کودکان بزرگ‌تری که در‌رفتگی لگن آن‌ها درمان‌ نشده است ممکن است به یکی از 2 نوع جراحی زیر احتیاج داشته باشند:
• کوتاه کردن یا کوچک کردن استخوان به‌صورت بسته: در این روش جراح بعد از بی‌هوش کردن کودک به‌ آرامی استخوان لگن را در سر جای خود قرار می‌دهد. بعد از این برای ثابت نگه داشتن مفصل ران پای کودک به مدت 3 تا 4 ماه گچ گرفته می‌شود. این روش جراحی برای کودکان زیر 18 ماه مناسب است.
• کوتاه کردن یا کوچک کردن استخوان به‌صورت باز: در این روش جراح در ابتدا استخوان لگن را اصلاح‌ کرده سپس استخوان ران را در جای خود قرار می‌دهد. در طول این جراحی، پزشک ماهیچه‌ها و بافت‌های اطراف استخوان ران را آزاد کرده و بعد از قرارداد استخوان ران در جای خود دوباره آن‌ها را محکم می‌نماید. این بهترین روش درمانی برای درمان کودکان بزرگ‌تر از 18 ماه و کودکانی که به کمک روش جراحی بسته درمان‌ نشده‌اند محسوب می‌شود.
• بعد از رسیدن کودک به سن 2 تا 3 سالگی اگر بخش استابولوم لگن وی کوچک و کم‌عمق بود به‌ طوری‌ که بخش گوی مانند ران به‌ خوبی در آن جای نگرفت برای عمیق‌تر شدن این قسمت کودک دوباره به جراحی احتیاج دارد. بعد از جراحی قسمت پایین‌‌‌تنه کودک با گچ‌های مخصوصی به نام اسپیکا که از تکان خوردن لگن جلوگیری می‌کند گچ گرفته می‌شود. با توجه به شرایط بیمار بدن وی تا چند ماه گچ گرفته می‌شود.

آینده کودک مبتلابه دررفتگی مادرزادی لگن

بیشتر کودکانی که بیماری دررفتگی مادرزادی لگن آن‌ها به‌ موقع تشخیص داده‌ شده و به‌ خوبی درمان شده‌اند به‌ خوبی رشد کرده و در آینده هیچ مشکلی در ارتباط با این بیماری نخواهند داشت. دررفتگی مادر زادی لگن در ابتدا در کودک درد ایجاد نمی‌کند اما می‌تواند آغازگر دیگر بیماری‌ها باشد بنابراین بسیار مهم است که به‌ خوبی درمان شود. کودکانی که دررفتگی مادرزادی لگن آن‌ها درمان‌ نشده است در آینده با مشکل مواجه شده و طول پاهای آن‌ها باهم متفاوت خواهد بود. این موضوع می‌تواند باعث لنگ زدن، داشتن درد در قسمت کمر و لگن و کاهش چابکی و سریع بودن کودک شود.

منبع: سایت دکتر حمید شیخ الاسلامی، متخصص کودکان و فوق تخصص نوزادان