علل
نارسایی قلبی معمولاً در کودکان مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی ایجاد می‌شود. بیماری‌های دیگری نیز می‌توانند موجب نارسایی قلبی شوند که برخی از مهمترین آن‌ها عبارت‌اند از:
• بزرگش شدن قلب
• بیماری‌های دریچه‌ی قلب
• آریتمی یا ضربان نامنظم قلب
• بیماری مزمن ریوی
• کم خونی (این بیماری در کودکان کمتر شایع است)
• عفونت‌های ویروسی
• فشارخون بالا
• هموراژ (خونریزی شدید)
• پرکاری تیروئید
• عوارض بعد از عمل‌های جراحی
• عوارض برخی داروها خصوصاً برخی داروهای شیمی‌درمانی
نارسایی قلب چگونه بر بدن تأثیر می‌گذارد؟
نارسایی قلبی ممکن است بطن چپ، بطن راست یا هر دو بطن قلب را درگیر کند. در صورتی که بطن راست قلب دچار نارسایی شود، قلب نمی‌تواند خون را از ارگان‌های بدن به طور مناسب دریافت کند. به علت احتقان در سمت راست قلب، جریان خون به سمت داخل رگ‌ها بازگشت می‌کند (به جای آنکه وارد قلب شود). این موضوع موجب تورم پاها، مچ پاها، ساق پاها، پف چشم و تورم شکم می‌شود که در واقع ناشی از تجمع مایعات در بدن است.
در صورتی که سمت چپ قلب دچار نارسایی شود، قلب نمی‌تواند خون را به سمت ارگان‌های بدن پمپاژ کند و خون به سمت رگ‌های ریه بازگشت می‌کند و ریه‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند. در این حالت، کودک تند نفس می‌کشد و نفس کشیدن برای او سخت می‌شود. از سوی دیگر، بدن به اندازه نیاز خود خون دریافت نمی‌کند که این موضوع موجب خستگی مفرط و رشد ناقص کودک می‌شود.
علائم
در ادامه، شایع‌ترین علائم نارسایی قلبی ذکر شده‌اند. در نظر داشته باشید که هر کودک ممکن است علائم متفاوتی از خود بروز دهد.
• تورم واضح پاها، چشم‌ها، صورت و گاها شکم
• نفس کشیدن تند که حالتی غیرعادی دارد.
• تنگی نفس یا نفس‌نفس زدن
• خستگی مفرط
• حالت تهوع
• خواب رفتن در هنگام غذا خوردن یا خسته شدن زیاد که مانع غذا خوردن می‌شود.
• کم‌اشتهایی
• افزایش وزن طی یک دوره‌ی کوتاه، حتی در صورتی که اشتهای کودک کم است که این موضوع ناشی از تجمع مایعات در بدن است.
• سرفه و احتقان ریوی
• عرق کردن در هنگام غذا خوردن، بازی کردن یا ورزش کردن
• مشکل در نفس کشیدن در هنگام فعالیت کردن خصوصاً هنگام غذا خوردن، راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها
• کاهش حجم عضلانی
• عدم اضافه کردن وزن
• تغییر دما و رنگ پوست (پوست کودک به راحتی با سرما، کبود و با گرما، قرمز و برافروخته می‌شود)
تشخیص
متخصص اطفال در ابتدا سوابق پزشکی کودک را به طور کامل ارزیابی کرده و او را معاینه می‌کند و در مورد اشتهای کودک، نحوه نفس کشیدن او و سطح انرژی او از شما سؤال می‌کنند. سایر تست‌ها و روش‌های تشخیصی عبارت‌اند از:
آزمایش خون و آزمایش ادرار
رادیوگرافی از قفسه سینه: از اشعه‌های نامرئی به نام اشعه ایکس برای تهیه تصاویری از بافت‌ها، استخوان‌ها و ارگان‌های داخلی استفاده می‌شود.
نوار قلبی (الکتروکاردیوگرام): تستی که در آن فعالیت الکتریکی قلب ثبت می‌شود و اختلالات ریتم نبض قلب در آن مشخص می‌شود. این تست احتمالاً می‌تواند مشکلات مربوط به عضلات قلب را نیز آشکار کند.
اکوی قلبی (اکوکاردیوگرام): آزمایشی غیرتهاجمی که در آن از امواج صوتی برای ارزیابی حرکت بطن‌های قلب و دریچه‌های آن استفاده می‌شود.
کاتتریزاسیون قلب: یک روش تشخیصی تهاجمی که در آن یک کاتتر کوچک از طریق بازو یا کشاله ران وارد قلب می‌شود. این کار به اندازه‌گیری فشار داخل قلب و تشخیص قطعی نارسایی قلبی کمک می‌کند. علاوه بر این ممکن است از بافت قلب نمونه‌برداری شود تا از آن برای تشخیص علت زمینه‌ای نارسایی قلبی استفاده شود. در این روش یک مبدل اولتراسوند روی قلب حرکت داده می‌شود و با انتشار امواج صوتی به سمت قلب، تصاویر خاصی بر روی صفحه نمایش ایجاد می‌شود.
درمان
پزشک کودک شما، با توجه به عوامل زیر، روش درمان نارسایی قلب را تعیین می‌کند:
• سن کودک، وضعیت عمومی سلامتی او و سوابق پزشکی
• میزان وخامت بیماری
• میزان تحمل کودک شما در مصرف برخی داروها، درمان‌ها و عمل‌ها
• علت اصلی بروز بیماری قلبی
• نظر و ترجیح شما به عنوان والدین کودک
درمان دارویی
در صورتی که نارسایی قلب ناشی از اختلال مادرزادی یا مشکلات قلبی اکتسابی مانند روماتیسم قلبی باشد، احتمالاً لازم است که عمل جراحی ترمیمی روی قلب صورت گیرد. در مراحل ابتدایی، معمولاً استفاده از دارو و دستگاه‌های ضربان‌ساز در درمان نارسایی قلبی مفید هستند. اما در نهایت ممکن است داروها دیگر تأثیرگذاری خود را از دست بدهند و اختلال مادرزادی نیاز به جراحی داشته باشد. بعد از جراحی نیز ممکن است، درمان دارویی ادامه پیدا کند تا به بهبود کارایی قلب در دوره‌ی درمان، کمک شود.
داروها و ضربان‌سازهایی که معمولاً برای درمان نارسایی قلب در کودکان تجویز می‌شوند به قرار زیر هستند:
• دیگوکسین: این دارو به قلب کمک می‌کند که با قدرت بیشتر و با ریتم منظم‌تری بتپد.
• داروهای مدر (دیورتیک‌ها): این داروها به کلیه‌ها کمک می‌کنند که مواد زائد را از بدن خارج کنند.
• دیورتیک‌های حاوی پتاسیم: این داروها به بدن کمک می‌کنند که پتاسیم را نگه دارد. این ماده معدن مهم معمولاً با مصرف داروهای دیورتیک به مقدار بیش از حد از دست می‌رود.
• مهارکننده‌های ACE (آنژیوتانسین تبدیل آنزیم): این دارو به اتساع عروق کمک می‌کند و بنابراین قلب راحت‌تر می‌تواند خون را به اعضای بدن برساند.
• بتابلوکرها: این داروها، ضربان قلب و فشارخون را کاهش می‌دهند و به قلب کمک می‌کنند با کارایی بیشتری بتپد.
همگام سازی مجدد قلب
همگام سازی قلب، روش نوینی برای درمان نارسایی قلب است که در آن از دستگاه‌های مخصوصی کمک گرفته می‌شود. در این روش از دستگاه ضربان سازی استفاده می‌شود که دو قسمت قلب را با هم همگام می‌کند و بنابراین انقباضات قلبی با هماهنگی بیشتر صورت می‌گیرد و قابلیت پمپاژ خون توسط قلب و کارایی آن افزایش پیدا می‌کند.
پیوند قلب
برخی از کودکان با مصرف داروهای خوراکی تا چند ماه یا حتی چند سال به خوبی زندگی خود را طی می‌کنند. برخی دیگر، قبل از انجام درمان با داروی خوراکی، به درمان‌های مختصر دیگری مانند داروهای تزریقی نیاز دارند. اما در صورتی که نتوان مشکل نارسایی قلبی را با دارو درمان کرد، شرایط کودک برای انجام پیوند قلبی ارزیابی می‌شود. برخی از کودکان قبل از انجام عمل پیوند قلبی، برای پشتیبانی از قلب به دستگاه کمکی بطن قلب نیاز دارند. در صورتی که پزشک شما فکر می‌کند که کودک شما به انجام پیوند قلبی نیاز دارد، این جراحی باید انجام شود.
منبع: سایت دکتر حمید شیخ الاسلامی، متخصص کودکان و فوق تخصص نوزادان