مدت کوتاهی پس از غذا خوردن رخ میدهد. واکنش به حساسیتهای غذایی در هر فردی متفاوت بوده و ممکن است طیفی از واکنشها از خفیف تا شدید را در برگیرد. دانستن واکنشهای آلرژیک به شما کمک میکند تا از کودک خود در زمان بروز این واکنشها مراقبت کنید.
حساسیت غذایی چیست؟
مصرف برخی غذاها ممکن است باعث بروز واکنشهای آلرژیک در کودک مبتلا به حساسیتهای غذایی شود. در نتیجه، سیستم ایمنی بدن (که علیه عفونتها و بیماریها میجنگد) برای جنگ علیه آلرژنهای غذایی، آنتیبادی تولید میکند. آلرژن مادهای در غذا است که باعث ایجاد آلرژی میشود. در صورت لمس گردن یا خوردن غذایی حساسیتزا یا استنشاق برخی ذرات، بدن مواد شیمیایی نظیر هیستامین ترشح میکند تا از خود محافظت کند. این مواد شیمیایی علائم آلرژیک که بر سیستم تنفسی، سیستم گوارش، پوست یا سیستم قلبی عروقی تأثیر میگذارد را تحریک میکند.
مواد غذایی حساسیتزا
کودک ممکن است نسبت به هر نوع غذایی حساسیت داشته باشد اما این 8 آلرژن باعث بروز 90 درصد واکنشهای آلرژیک در کودکان میشوند:
• شیر
• تخممرغ
• بادام زمینی
• سویا
• گندم
• سه مغز (مانند گردو و بادام)
• ماهی
• صدفها (مانند میگو)
به طور کلی بیشتر کودکان مبتلا به آلرژیهای غذایی باید از مصرف این مواد غذایی پرهیز کنند. حدود 80 درصد از کودکانی که نسبت به شیر حساسیت دارند معمولاً بهبود مییابند. حدود دوسوم حساسیتها به نخم مرغ و حدود 80 رصد از حساسیتهای به گندم یا سویا نیز تا سن 5 سالگی برطرف میشوند. حساسیتهای دیگر غذایی سختتر برطرف میشوند. فقط حدود 20 درصد ای افراد مبتلا به حساسیت به بادام زمینی و حدود 10 درصد افراد مبتلا به حساسیت به سه مغز بهبود مییابند. حساسیت به ماهی و میگو معمولاً در طول عمر فرد ایجاد شده و به ندرت بهبود مییابند.
واکنش به حساسیتهای غذایی
واکنشهای حساسیت غذایی در هر فرد متفاوت از دیگران است. این واکنشها در برخی افراد خفیف بوده و به یک قسمت از بدن محدود میشود و ممکن است به شکل ایجاد کهیر روی پوست باشد. در برخی افراد این واکنشها شدیدتر بوده و قسمتهای بیشتری از بدن را در برمیگیرد. این واکنشها چند دقیقه تا چند ساعت پس از تماس با این مواد غذایی ایجاد میشوند. واکنش به حساسیتهای غذایی ممکن است هر یک چهار بخش از بدن که در زیر به آنها اشاره شده است را تحت تأثیر قرار دهد:
• پوست: برآمدگیهای خارشی(کهیر)، اگزما، قرمزی و التهاب صورت یا اندامهای دیگر، خارش و التهاب لبها، زبان یا دهان (واکنشهای پوستی شایعترین واکنشها نسبت به حساسیتهای غذایی هستند).
• دستگاه گوارش: دل درد، حالت تهوع و استفراغ یا اسهال
• دستگاه تنفسی: آبریزش بینی، عطسه کردن، سرفه، خسخس سینه یا تنگی نفس
• سیستم قلبی عروقی: سرگیجه و غش کردن
• واکنشهای جدی و خطرناک نسبت به حساسیتهای غذایی که اثر گستردهتری بر بدن دارند، آنافیلاکسی نامیده میشوند. این واکنشهای آلرژیک ناگهانی که ممکن است مهلک نیز باشند ممکن است یک یا دو قسمت از بدن را که در بالا توضیح داده شد را در بربگیرند. همچنین ممکن است مجرای تنفسی نیز ملتهب شده و باعث ایجاد اختلالات جدی و خطرناک در تنفس، افت فشار خون، کاهش و از دست رفتن هوشیاری و در برخی موارد حتی باعث مرگ فرد شود.
تشخیص ابتلا به حساسیتهای غذایی
اگر شما فکر میکنید که ممکن است کودک شما به حساسیت غذایی مبتلا شده باشد باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص ابتلا به حساسیت غذایی در کودک ممکن است سؤالات زیر را از شما بپرسد:
علائم نوزاد
• علائم هر چند وقت و با چه تناوبی اتفاق میافتند.
• زمان بین خوردن برخی غذاها و شروع اولین علائم
• این که آیا اعضای دیگر خانواده نیز دچار آلرژی یا بیماریهایی نظیر اگزما و آسم هستند.
• پزشک همچنین ابتلا به بیماریهای دیگر که ممکن است باعث ایجاد چنین علائمی شوند را مورد بررسی قرار میدهد. برای مثال، اگر کودک شما پس از نوشیدن شیر دچار اسهال میشود، پزشک احتمال ابتلا به بیماری عدم تحمل لاکتوز را که میتواند مانند حساسیت غذایی باشد را مورد بررسی قرار میدهد. بیماری سلیاک بیماری است که فرد به دلیل ابتلا به آن نمیتواند گلوتن که پروتئین است در گندم و برخی غلات دیگر را تحمل کند و علائمی شبیه به حساسیتهای غذایی دارد. اگر پزشک به ابتلا به حساسیت غذایی مظنون باشد، شما را به یک متخصص آلرژی ارجاع میدهد که شما را مورد معاینه قرار دهد و آزمایشهایی برای کمک به تشخیص برای شما تجویز نماید.
درمان
هیچ درمانی برای حساسیتهای غذایی وجود ندارد بنابراین معمولاً باید از آلرژن ها و مصرف همه غذاهایی که باعث ابتلا به آلرژی میشوند خودداری کرد. شما باید برچسبهای غذایی را مطالعه کنید تا بتوانید از مصرف آلرژن ها پرهیز کنید. تولیدکنندگان غذاهای بستهبندیشده ملزم به بیان واضح محتویات غذای داخل بسته هستند به خصوص اگر این غذاها حاوی شیر، تخممرغ، ماهی، میگو،سه مغز، بادام زمینی، گندم یا سویا باشند. با این که حساسیتهای غذایی درمانی ندارند اما داروهایی برای بهبود علائم خفیف تا شدید ناشی از ابتلا به حساسیتهای غذایی وجود دارد. آنتیهیستامینها ممکن است برای درمان علائمی نظیر کهیر، آبریزش بینی یا دل درد همراه با حساسیتهای غذایی تجویز شوند.
اگر صدای خسخس سینه کودک یا آسم او به دلیل حساسیتهای غذایی عود (که به آن حمله نیز گفته میشود) کرد ممکن است پزشک یک برونکودیلاتوز مانند آلبوترول (که میتوان آن را به وسیله یک پمپ استنشاق کرد) را بلافاصله برای شما تجویز کند تا مشکلات تنفسی را کاهش دهد اما به یاد داشته باشید که اگر کوک دچار حمله آسم به دلیل محرکهای آلرژیک شد باید به او اپینفرین داد و در صورتی که علائم آسم قسمتی از آنافیلاکسی است بلافاصله به مرکز مراقبتهای فوری پزشکی مراجعه کنید غالباً اپی نفرین برای درمان واکنشهای آلرژی شدید یا آنافیلاکسی تجویز میشود. اگر کودک شما به حساسیتهای شدید غذایی مبتلا است احتمالاً پزشک از شما خواهد خواست تا هر موقع که واکنشهای مهلک به سراغ او آمدند دو عدد اپی نفرین خودتزریقی در دستهای او تزریق کنید.
علائم و نشانههای ابتلا به آنافیلاکسی که پس از مشاهده آنها باید اپی نفرین تزریق شود عبارتند از:
• احساس خفگی
• احساس گزگز در گلو
• اختلالات تنفسی
هر علامتی که حداقل دو سیستم بدن را درگیر کند مانند کهیر و دل درد یا هر ترکیبی از حداقل دو علامت که برای قسمتهای مختلف بدن تأثیر گذاشته باشد.
اگر کودک دچار علائم شدید آلرژی شد باید بلافاصله اپینفرین خودتزریقی استفاده کنید. در زمان ابتلا به علائم آنافیلاکسی زمان را نباید از دست داد. سپس بلافاصله با اورژانس تماس گرفته و کودک را به مرکز مراقبتهای فوری پزشکی منتقل کنید تا تحت درمانهای بعدی قرار گیرد. در صورت لزوم ممکن است کودک به مدت حداقل چهار ساعت تحت مراقبت و نظارت قرار گیرد زیرا حتی اگر بدترین حالت پیش آید ممکن است موج دوم علائم شدید شروع شود.
تفاوت بین حساسیتهای غذایی و عدم تحملهای غذایی
عدم تحمل غذایی سیستم ایمنی بدن را درگیر نمیکند. اگر کودک به عدم تحمل غذایی مبتلا شود ممکن است در هضم برخی از انواع غذاها دچار مشکل شود. باید توجه داشته باشید که هر موقع کودک آن غذا یا نوشیدنی خاص را بخورد، علائم گوارشی مانند گاز معده، نفخ یا اسهال دیده خواهد شد. یکی از شایعترین این نوع بیماریها، عدم تحمل لاکتوز است. افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز، آنزیمهای مورد نیاز برای هضم شکر موجود در شیر گاو و مواد لبنی دیگر را ندارند.
منبع: سایت دکتر حمید شیخ الاسلامی، متخصص کودکان و فوق تخصص نوزادان