در یک چشم بینایی خوب و در چشم دیگر بینایی ضعیفی دارند. چندین عامل می‌تواند در ارتباط طبیعی مغز و چشم اختلال ایجاد کنند و منجر به تنبلی چشم شوند. آزمایش‌های منظم بینایی توسط متخصصین نقش مهمی در یافتن هر گونه مشکل در کودکان دارند. بیشتر کودکان مبتلا به تنبلی چشم از مشکلات بینایی شکایت نمی‌کنند. این کودکان با گذشت زمان به بینایی خوب در یک چشم و بینایی ضعیف در چشم دیگر عادت می‌کنند. درمان تنبلی چشم شامل مجبور کردن مغز به توجه به تصاویری از چشم تار یا ضعیف است تا دید در این چشم قوی‌تر شود. این کار با عینک، چشم بند، قطره چشم، جراحی، یا ترکیبی از آنها انجام می‌شود.
تنبلی چشم در کودکان
کودکان اغلب به مشکلات بینایی عادت می‌کنند و ممکن است آن را به والدین بروز ندهند. در نتیجه ممکن است تنبلی چشم آنها ماه‌ها یا حتی سال‌ها تشخیص داده نشود. از زمان تولد تا ۸ سالگی، چشم‌ها و مغز کودک ارتباطات حیاتی دارند. هر چیزی که دید در یک یا هر دو چشم را مسدود یا تار کند، می‌تواند باعث کند شدن یا جلوگیری از این ارتباطات شود.
در صورتی که چنین اتفاقی رخ دهد، ممکن است مغز تصاویری که توسط یک یا دو چشم دیده می‌شود را کاملا تشخیص ندهد. سپس مغز شروع به چشم‌پوشی از تصاویر دیده شده توسط چشم غیر سالم می‌کند و در نتیجه چشم ضعیف‌تر شده و قدرت بینایی خود (تیز فهمی) را از دست می‌دهد. در این صورت به این چشم عنوان چشم تنبل اطلاق می‌شود.
علل
• انحراف چشم: در این شرایط یک یا هر دو چشم به داخل، بیرون یا پایین متمایل هستند.
• افتادگی پلک یا آب مروارید
• دوربینی شدید
• نزدیک بینی
• آستیگماتیسم (نوعی تاری دید)
• نابرابربینی: گاهی اوقات، داشتن قدرت بینایی متفاوت در دو چشم که آنیزومتروپی نامیده می‌شود، می‌تواند باعث تنبلی چشم شود. هنگامی که یک چشم با وضوح بیشتری نسبت به چشم دیگر می‌بیند، مغز چشم تار را نادیده می‌گیرد.
• ژنتیک: تنبلی چشم در بین اعضای خانواده ارثی است. این شرایط در کودکان نارس یا آنهایی که دچار تاخیر در رشد هستند بیشتر رایج است.
علائم
• لوچی
• انحراف چشم‌ها بصورت مکرر
• کج کردن سر برای بهتر دیدن
• برخی کودکان دارای دید سه بعدی ضعیف هستند.
• تاری چشم‌ها
معاینات چشم در کودکان
کودکان تا حدود 8 سالگی به "بلوغ بصری" می‌رسند، پس از آن درمان مشکلات بینایی سخت‌تر می‌شود. تنبلی چشم کودکان هرچه زودتر تشخیص داده شده و درمان شود، احتمال بهبود بینایی و جلوگیری از فقدان دائم بینایی بالاتر است. گاهی اوقات علائم آشکاری از یک مشکل بینایی وجود ندارد، بنابراین معاینه سالانه بینایی در کودکان حائز اهمیت است. این معاینات باید در سال‌های طفولیت و پیش دبستانی آغاز شوند تا مشکلات پیش از رسیدن به بلوغ بصری شناسایی و برطرف شوند.
بیشتر معاینات در مطب متخصص اطفال یا در مدرسه توسط انجام می‌شوند. اگر مشکلی یافت شود کودک برای ارزیابی و درمان بیشتر به چشم پزشک متخصص اطفال ارجاع داده خواهد شد.
عوارض تنبلی چشم
کوری
در صورت عدم درمان ممکن است بیمار در نهایت کل بینایی خود را در چشم آسیب دیده از دست بدهد. این از دست رفتن بینایی معمولاً دائمی است. طبق آمار، تنبلی چشم شایع ترین علت اختلال بینایی تک چشمی در جوانان و بزرگسالان میانسال است.
لوچی
لوچی یا دوبینی، که در اثر آن چشم‌ها به درستی تراز نمی‌شوند می‌تواند به یک ویژگی دائمی تبدیل شود.
دید مرکزی
اگر تنبلی چشم در دوران کودکی درمان نشود، ممکن است دید مرکزی بیمار به درستی رشد نکند. این مشکل می‌تواند بر توانایی او در انجام برخی کارها تاثیر بگذارد.
درمان
عینک
زمانی که تنبلی چشم کودکان ناشی از عیوب انکساری شدید و یا آنیزومتروپی (زمانی که یک چشم واضح تر از چشم دیگر می‌بیند) باشد، عینک تجویز می‌شود. عینک به ارسال تصاویر روشن و متمرکز به مغز کمک می‌کند که باعث می‌شود مغز متوجه چشم ضعیف‌تر شود. این کار به مغز اجازه می‌دهد که از چشم‌ها با هم استفاده کند و بینایی طبیعی حاصل شود.
چشم بند
در بسیاری از موارد، کودکانی که مبتلا به تنبلی چشم هستند، باید روی چشم قوی یا سالم را با چشم‌بند بپوشانند. بسته به شرایط کودک چشم‌بند 2 تا 6 ساعت در روز و به مدت چندین ماه یا چند سال در حالی که کودک بیدار است استفاده می‌شود. دو نوع چشم‌بند وجود دارد؛ یک نوع مانند چسب زخم عمل می‌کند و به طور مستقیم بر روی چشم قرار می‌گیرد، و دیگری برای کودکانی که از عینک استفاده می‌کنند طراحی شده است که شامل پارچه‌ای است که کل لنز عینک را می‌پوشاند.
اطمینان از استفاده کردن چشم بند توسط کودک می‌تواند یک چالش باشد. اما کودکان معمولا با چشم‌بند به خوبی سازگاری پیدا می‌کنند و به سادگی بخشی از کار روزمره‌شان می‌شود. در عین حال، پرت کردن حواس با یک اسباب بازی جدید یا هیجان انگیز، سفر به پارک یا بازی کردن در محیط بیرون می‌تواند به کودکان در فراموش کردن اینکه چشم بند دارند کمک کند.
قطره آتروپین
گاهی اوقات، با وجود تلاش والدین، برخی از کودکان چشم بند خود را استفاده نمی‌کنند. در این موارد ممکن است از قطره‌های آتروپین استفاده شود. درست همانطور که چشم‌بند بینایی را در چشم سالم مسدود می‌کند، قطره آتروپین نیز به طور موقت بینایی در چشم قوی را تار کرده و باعث می‌شود که مغز تلاش کند تصاویر دیده شده توسط چشم ضعیف را تشخیص دهد.
جراحی
اگر دوبینی باعث ایجاد تنبلی چشم کودکان شده باشد و درمان با عینک، چشم بند، یا قطره موجب بهبود هماهنگی چشم‌ها نمی‌شود، در این صورت جراحی عضله چشم ممکن است یک گزینه باشد. همچنین اگر تنبلی چشم ناشی از افتادگی پلک یا آب مروارید باشد، احتمال دارد عمل جراحی انجام شود. جراحی شامل شل یا سفت کردن عضلاتی است که چشم را حرکت می‌دهند. در این نوع جراحی معمولاً نیازی به بستری در بیمارستان نمی‌باشد.
تمرینات بینایی
این حرکات شامل تمرینات مختلف و انجام بازی‌هایی است که با هدف بهبود بینایی در چشم آسیب دیده‌ی کودک انجام می‌شومد. کارشناسان عقیده دارند که این کار برای کودکان بزرگتر مفید است. تمرینات بینایی ممکن است همراه با سایر درمان‌ها انجام شوند.
انجام بازی ویدیویی تتریس
در کودکان مبتلا به تنبلی چشم انجام بازی ویدیویی محبوب تتریس بسیار سودمند است زیرا این بازی هر دو چشم را مجبور می‌کند که هماهنگ با هم کار کنند.
بینایی فرزندتان در آینده
موفقیت درمان برای کودک شما بستگی به این دارد که مشکل چه زمانی تشخیص داده شود. کودکان زیر 2 سال که تحت درمان قرار می‌گیرند معمولاً به بهترین نتایج دست می‌یابند. با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند که درمان می‌تواند در کودکان تا سنین نوجوانی نتایج مثبتی داشته باشد. پس از این سن، اینکه درمان بهبود چشمیگری را ایجاد می‌کند یا خیر مشخص نمی‌باشد و مطالعات هیچ مزیت قابل توجهی را نشان نداده‌اند. واضح است که تشخیص زود هنگام برای بینایی فرزند شما در آینده ضروری است.
منبع: سایت دکتر حمید شیخ الاسلامی، متخصص کودکان و فوق تخصص نوزادان