توصیه‌های كلیدی

شیرخوار را در 6 ماه اول فقط با شیر مادر تغذیه كنید. شیر مادر حاوی مواد مغذی و انرژی مورد نیاز برای رشد مطلوب و همچنین دارای عوامل ضدعفونتی است كه شیرخوار را در برابر اسهال و سایر عفونت‌ها محافظت می‌كند. به تغذیه با شیر مادر برای دو سال و یا بیشتر ادامه دهید.
وقتی غذای كمكی را شروع می‌كنید، به تغذیه کودک با شیر مادر بیشتر از پیش ادامه دهید و هر زمان كه شیرخوار مایل بود، به او شیر بدهید. مدت هر وعده تغذیه با شیر مادر نیز باید مشابه قبل باشد.

غذاهای كمكی كه به شیرخوار می‌دهید، باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• تمیز و سالم باشد.
• كم حجم، پرانرژی و مغذی باشد.
• با استفاده از غذاهای خانواده به آسانی تهیه شود.
• حتی‌الامكان تازه به تازه استفاده شود.
• نرم و قابل هضم باشد.

نکات زیر می‌تواند به شما برای تغذیه نوزادتان کمک کند:

• به شیرخوارانی كه با شیر مادر تغذیه می‌شوند از 12- 6 ماهگی حداقل سه بار در روز غذای كمكی بدهید. غذا را از یك قاشق مرباخوری شروع كرده و به مقدار و تنوع غذایی بیافزایید.
• كودك را برای وعده‌های اصلی و میان وعده ها فعالانه تشویق كنید.
• غذای كمكی را با فنجان یا كاسه داده، به هیچ وجه از بطری استفاده نكنید.
• اگر غذای كمكی را در یخچال نگهداری نمی‌كنید، ظرف 2 ساعت پس از تهیه، آنرا مصرف كنید.
• هنگام بیماری و پس از آن شیرخوار را به دفعات بیشتر از قبل با شیر مادر تغذیه كرده و غذای اضافی به او بدهید.
• كارت رشد وسیله مفیدی برای پی بردن به كفایت تغذیه كودك و سلامت اوست، از آن نگهداری كنید.

نكات مهم

• تا یكسالگی در هر بار تغذیه با غذای كمكی اول شیر مادر بدهید.
• از یك نوع غذای ساده شروع كنید و هر غذا به مدت پنج تا هفت روز داده شود و بعد غذای دیگر به كودك داده شود و به تدریج تنوع غذایی را بیشتر كنید.
• بهتر است غذاها با قاشق و مایعات با لیوان داده شود.
• باید غذاهای كمكی به ترتیب داده شود و هر دو هفته غذای خاصی به رژیم غذای كودك اضافه شود.
• بعد از تغذیه كودك باید آب آشامیدنی سالم و بهداشتی به كودك داد.
• تا یك سالگی به غذای كودك نمك اضافه نكنید.
• غذا را بیش از یك بار گرم نكنید.
• دادن قطره ویتامین AD از 3 روزگی روزانه 25- 20 قطره و قطره آهن از شروع غذای كمكی روزانه 15- 10 قطره تا 24 ماهگی توصیه می‌شود.
• قطره آهن بایستی در عقب دهان چكانده شود و بعد به كودك آب بدهید تا رنگ دندان ها سیاه نشود.

نحوه شروع تغذیه تكمیلی

هفته اول ماه هفتم

ضمن ادامه تغذیه با شیر مادر شروع غذای كمكی با فرنی است كه روز اول از یك قاشق مربا خوری یك بار در روز آغاز شده و كم كم به دفعات آن اضافه می‌شود تا روز ششم و هفتم به 12 قاشق مرباخوری می‌رسد.

هفته دوم ماه هفتم

در این هفته می‌توان بادام را به رژیم غذایی كودك اضافه نمود. مانند فرنی از یك قاشق مربا خوری یك بار در روز شروع می‌شود و تا روز ششم و هفتم به 12 قاشق مرباخوری می‌رسد. به تدریج دفعات تغذیه با حریره بادام افزایش می‌یابد ضمن این كه تغذیه با فرنی نیز به مقدار كمتر ادامه می‌یابد.

دو هفته آخر ماه هفتم

در این هفته‌ها سوپ به رژیم غذایی كودك اضافه می‌شود. روز اول ( صبح، عصر، شب) بعد از تغذیه با شیر مادر، فرنی یا حریره بادام (4/3) و ظهر یك قاشق مرباخوری سوپ داده شود. سپس روز بعد، ظهر و شب سوپ داده شود و هر روز یك قاشق مرباخوری به مقدار آن اضافه شود. سوپ ابتدا به صورت ساده از گوشت، هویج، برنج تهیه می‌شود و بدون حبوبات می‌باشد سپس هر سه روز یك بار یك نوع سبزی مانند جعفری گشنیز، شوید و ... و یك قاشق مرباخوری روغن مایع یا كره به آن اضافه می‌شود.

دو هفته اول ماه هشتم

در این دو هفته علاوه بر برنامه ماه قبل زرده تخم مرغ به رژیم غذایی شیرخوار اضافه می‌شود. روز اول به اندازه یك نخود از زرده سفت پخته شده را در كمی آب جوشیده یا شیر مادر نرم و حل كرده به شیرخوار بدهید.
هر روز صبح همراه فرنی زرده را بتدریج اضافه كنید تا ظرف 10 روز به یك زرده كامل برسد. پس از این هر روز نصف زرده همراه با 4-3 قاشق فرنی یا حریره به شیرخوار بدهید یا یک روز در میان یك زرده كامل به او داده شود.
بنابراین در این دو هفته شیرخوار هر روز نصف زرده تخم مرغ، سه وعده 4-3 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و دو وعده 8-3 قاشق مرباخوری سوپ می‌خورد.
در این زمان می‌توان كم كم از سبزی‌های نشاسته‌ای مثل سیب زمینی، كدوحلوایی و نخودسبز نیز به فاصله هر سه روز به سوپ اضافه كرد. اضافه كردن كمی پیاز رنده شده یا خرد شده به سوپ برای رفع بوی مرغ یا گوشت اشكالی ندارد. همچنین افزودن چند قطره آب لیموترش تازه یا آب نارنج تازه به سوپ و غذای كودك هم آن را خوش‌طعم می‌كند و هم جذب آهن را افزایش می‌دهد.

دو هفته دوم ماه هشتم

در این دو هفته علاوه بر فرنی و سوپ می‌توان انواع پوره مثل پوره سیب زمینی، كدو و هویج را تهیه كرد و به جای یك وعده حریره یا فرنی استفاده نمود.
حبوباتی كه هضم آنها آسان است مانند عدس و ماش را می‌توان به تركیبات سوپ اضافه كرد. ماست از این ماه به رژیم غذایی كودك اضافه می‌شود كه می‌توان بعد از غذا به كودك داد و یا در داخل سوپ یا آش او ریخت.
می‌توان مقداری نان به دست كودك داد ولی این كار باید با نظارت مادر انجام شود. ماست را می‌توان به مقدار دو قاشق مرباخوری بعد از سوپ ظهر و دو قاشق مرباخوری بعد از سوپ شب داده شود. هر سه روز یكبار می‌توان جو، بلغور گندم و رشته فرنگی را كه قبلاً پخته و نرم شده (به اندازه یك قاشق مرباخوری) به سوپ اضافه نمود.
پس در این دوره شیرخوار در روز نصف زرده (یا یك روز در میان 1 زرده) 3 وعده فرنی یا حریره یا پوره و 2 وعده سوپ (هر بار 8-3 قاشق مرباخوری) و ماست (4 قاشق مرباخوری) می‌خورد.

ماه نهم

در این ماه میوه به صورت آب میوه تازه اول از یك قاشق مرباخوری در روز همراه با یك قاشق مرباخوری آب ساده و سالم شروع می‌شود و كم كم به 6 قاشق مرباخوری آب میوه خالص می‌رسد. پس در این دوره شیرخوار زرده تخم مرغ 3 وعده فرنی یا حریره 1 بار آب میوه 2 وعده سوپ و ماست می‌خورد.

دو هفته اول ماه دهم

به جای آب میوه می‌توان از میوه‌های قابل هضم به میزان یك قاشق مرباخوری (سیب، موز، هلو و ... ) شروع نموده و به 2 قاشق مرباخوری رساند.
در اواخر هفته دوم این ماه یك خرمای رسیده (بدون پوست و هسته) بعد از غذای ظهر به كودك می‌توان داد. به تدریج مقدار سوپ را بر حسب اشتهای كودك می توان هر بار به 8-6 قاشق مرباخوری رساند البته باید توجه داشت دادن غذای بیشتر جای شیر مادر را می‌گیرد كه هنوز غذای اصلی اوست. در این زمان غذاهایی كه كودك می‌تواند با دست بردارد و به دهان ببرد به او داده شود مثل نان، ماكارونی پخته شده، تكه‌های سیب زمینی یا هویج و ....
پس در این دوره شیرخوار 2 وعده فرنی یا حریره یا نرم شده، 2 وعده پوره تكه‌های نان، زرده تخم مرغ، 1 وعده میوه، سوپ، 4 قاشق مرباخوری ماست می‌خورد.

دو هفته دوم ماه دهم

سوپ را می‌توان تنوع بیشتری بخشید و سایر حبوبات علاوه بر عدس، ماش را به سوپ اضافه كرد. برای اینكه حبوبات ایجاد نفخ نكند، قبل از اضافه كردن به سوپ كودك، ابتدا حبوبات را كاملا بپزید. هنگام مصرف ابتدا آن را با ته قاشق له كنید.
همچنین در این دوره شیرخوار 1 وعده فرنی یا حریره یا پوره، تكه‌های نان، زرده تخم مرغ، 2 وعده میوه نرم شده، 2 وعده سوپ و 4 قاشق ماست می‌خورد.

ماه یازدهم و دوازدهم

با توجه به اشتهای كودك می‌توان به مقدار غذا در هر وعده اضافه نمود.
بعد از یازده ماهگی دادن انواع میوه‌ها و هچنین ماهی توصیه می‌شود.
از پایان یازده ماهگی كم كم كودك را به غذای خانواده می‌توان عادت داد.
تنوع غذایی كودك را می‌توان بیشتر كرد.
برای وعده صبحانه غذاهایی مانند، شیر برنج و تخم مرغ را می‌توان تهیه كرد. برای وعده نهار و شام از انواع سوپ و كته یا ماكارونی می‌توان استفاده نمود. میان وعده صبح یا عصر به كودك آب میوه، میوه یا نان می‌توان داد.
با توجه به اشتهای كودك میتوان به مقدار غذا در هر وعده اضافه كرد و از دادن غذاهای سفره (به علت وجود چاشنی و نمك) پرهیز نمود.

طرز تهیه فرنی

مواد لازم:
آرد برنج (یك قاشق مرباخوری سرصاف)
شكر (نصف قاشق مرباخوری سرصاف)
شیر پاستوریزه (نصف لیوان معمولی)
ابتدا نصف لیوان شیرپاستوریزه را به مدت 10 دقیقه می‌جوشانند سپس آب جوشیده خنك شده را به آن اضافه می‌كنند تا به اندازه نصف لیوان برسد. سپس آرد و شكر را به شیر اضافه كرده و حرارت می‌دهند تا قوام بیاید ( قوام فرنی باید بیش از قوام شیر مادر باشد).

طرز تهیه حریره بادام

مواد مورد نیاز:
بادام شیرین ( عدد)
آرد برنج (یك قاشق مرباخوری سرصاف)
شكر (نصف قاشق مرباخوری سرصاف)
شیر پاستوریزه (نصف لیوان)
اول بادام‌ها را حدود چند ساعت در آب جوش خیس كرده پوست آن را جدا نموده و با رنده و یا هر وسیله دیگری كه در خانه وجود دارد نرم می‌كنند سپس مخلوط مذكور همراه شكر، آرد برنج در شیر آنقدر جوشانده می‌شود تا قوامی مثل فرنی ایجاد شود.

طرز تهیه سوپ

مواد لازم:
گوشت بدون چربی (معمولاً به اندازه یك تخم مرغ متوسط)
برنج یك قاشق مرباخوری
هویچ متوسط یك سوم
بعد از اینكه گوشت تا حدی پخته شد برنج و هویج به آن اضافه می‌شود. پس از پختن كامل، باید همه مواد سوپ را مخلوط و نرم كرد تا قوام آن به غلظت فرنی برسد.

طرز تهیه پوره

یك عدد سیب زمینی یا هویج را بعد از شستن،‌ كاملاً پخته، سپس پوست آن را جدا می‌كنند به همراه یك قاشق مرباخوری كره یا روغن مایع نرم كرده، سپس كم كم به آن شیر پاستوریزه ( كه قبلاً جوشانده شده) اضافه می‌نمایند تا به نرمی و غلظت دلخواه برسد.

طرز تهیه كته نرم

میتوان یك تكه كوچك گوشت (ماهیچه یا سینه مرغ) را پخت و چهار قاشق مرباخوری پر از برنجی كه قبلاً خیس خورده به آب گوشت یا آب مرغ اضافه كرد.

منبع: سایت دکتر حمید شیخ الاسلامی، متخصص کودکان و فوق تخصص نوزادان