انجام زایمان بدون استفاده از دارو یا هیچ مداخله‌ی پزشکی برای کمک به تسریع روند زایمان و به دنیا آمدن کودک است. این تمایز و تفاوتی که در نحوه‌ی انجام زایمان وجود دارد می‌تواند نقش مهمی در طرح‌ریزی برنامه‌ی زایمان شما داشته باشد. بسیار مهم است که بدانید چه گزینه‌هایی در پیش رو دارید و این که چه زمان ممکن است برای اطمینان از زایمان بی خطر به دارو نیاز داشته باشید تا فرزند شما بدون هیچ عوراضی پا به این دنیا بگذارد.

مزایای زایمان طبیعی

مزایای انجام زایمان طبیعی عبارتند از:

اغلب تکنیک‌های زایمان طبیعی، غیرتهاجمی هستند و بنابراین احتمال بروز آسیب و عوارض جانبی هم برای مادر و هم برای کودک کمتر است.

• بسیاری از زنان در حین زایمان احساس بسیار نیرومندی از توانمندی برای مبارزه و دستیابی به هدف را حس می‌کنند و بعد از اتمام زایمان احساس خواهند کرد که با تلاش به خواسته خود رسیده‌اند. به خاطر وجود همین احساس مثبت، با وجود درد شدید زایمان، بسیاری از زنانی که زایمان طبیعی را تجربه کرده‌اند اظهار می‌کنند که در صورت بارداری مجدد نیز دوباره همین روش زایمان را انتخاب خواهند کرد. بسیاری از زنان به خاطر حس مسئولیتی که دارند، درد را کمتر احساس می‌کنند.
• از هیچ بیحسی یا روش جایگزینی برای حالت طبیعی زایمان استفاده نمی‌شود. بیمار می‌تواند در حین زایمان به دلخواه خود تکان بخورد و بدن خود را در موقعیتی قرار دهد که در آن بیشتر احساس راحتی می‌کند. همینطور، مادر می‌تواند در روند زایمان نقش داشته باشد و زمانی که باید کودک را به بیرون از بدن خود فشار دهد، این کار را انجام دهد.
• در مقایسه با زنانی که از روش تزریق اپیدورال استفاده می‌کنند، نیاز بسیار کمتری به انجام مداخلات درمانی مانند تزریق اکسیتوکسین برای افزایش انقباضات شکمی، قرار دادن سوند ادراری، بیرون کشیدن جنین با وکیوم و مکش و زایمان با فورسپس است.
• یکی از مزایای مهم زایمان طبیعی از طریق واژن این است که مادر می‌تواند فورا با کودک خود در تماس باشد و می‌تواند زمان بسیار سریع‌تری، شیردهی را آغاز کند.
• طی زایمان طبیعی، عضلاتی که در حین زایمان درگیر می‌شوند به احتمال بیشتری مایع درون ریه‌های نوزاد را خارج می‌کنند و بدین ترتیب خطر بروز مشکلات تنفسی نوزاد بعد از زایمان کمتر است.
• کودکانی که به صورت طبیعی به دنیا می‌آیند، از کانال زایمان عبور می‌کنند و بنابراین در حین زایمان در معرض باکتری‌های مفیدی قرار می‌گیرند که سیستم ایمنی بدن آنها را تقویت می‌کند و از روده‌ها و دستگاه گوارش آن‌ها محافظت می‌کند.

افراد مناسب برای زایمان طبیعی

اگر تعداد جنین‌ها تنها یکی است و دوران بارداری به اتمام رسیده یا حداقل ۳۷ هفته از بارداری گذشته است و همچنین مادر دارای سلامت عمومی بوده و وزن او نیز در طول بارداری در محدوده طبیعی بوده باشد، بنابراین مادر می‌تواند کاندید خوبی برای زایمان طبیعی باشد.
در برخی از موارد، ممکن است مادر در معرض خطر بروز برخی از عوارض باشد و بنابراین پزشک باید اطمینان حاصل کند وضعیت مادر کاملا کنترل بوده و ایمن است. در صورتی که مادر یکی از شرایط زیر را داشته باشد، احتمالا زایمان طبیعی گزینه مناسبی برای او نیست.

• بارداری دو قلو
• عدم داشتن تحمل بالای درد
• زایمان زودرس یا بارداری کمتر از ۳۷ هفته
• ابتلا به چاقی یا اضافه کردن وزن زیاد در دوران بارداری
• ابتلا به دیگر عوارض حاملگی مانند دیابت بارداری یا پره اکلامپسی
• عفونت با استرپتوکوک گروه B در بارداری (تست ابتلا به این عفونت در هفته ۳۶ انجام می‌شود). در هنگام زایمان لازم است که آنتی بیوتیک وریدی تزریق شود تا خطر ابتلای نوزاد به عفونت کاهش یابد.
• پایین بودن پا یا لگن جنین در هنگام زایمان که در این صورت برای ایمن بودن مادر و کودک، سزارین انجام می‌شود.

آمادگی برای زایمان

بسیار مهم است که شما خطرات احتمالی زایمان طبیعی را بدانید و برای آن آماده باشید. ممکن است مادران بخواهند که یک پرستار در خانه به کمک آنها بیاید و یا این که کل روند زایمان در بیمارستان انجام شود. حضور مادر در بیمارستان باعث می‌شود که زایمان در محیطی ایمن انجام شود تا در صورت بروز هر گونه عوارضی بتوان وضعیت را کنترل کرد. روش‌های غیر دارویی برای آمادگی بیشتر و آسان‌تر کردن زایمان عبارتند از:

• ماساژ
• طب فشاری
• خوابیدن در وان آب گرم یا استفاده از کمپرس گرم
• تغییر دادن مکرر موقعیت بدن برای تعدیل کردن تغییرات ایجاد شده در لگن

چگونگی انجام زایمان طبیعی

زمانی که شخص باردار به زمان زایمان نزدیک می‌شود، به بیمارستان انتقال داده می‌شود. اگر به نظر بیاید که بدن بیمار در حال پیشروی به سمت زایمان است، متخصص زنان و زایمان بیمار را در بیمارستان بستری می‌کند و سپس روند بروز تغییرات قبل از زایمان را تحت نظر می‌گیرد.
در اولین مرحله از زایمان، گردن رحم یا همان دهانه رحم نازک می‌شود و سر نوزاد پایین می‌افتد. در این مرحله کیسه‌ی آمنیوتیک پاره می‌شود و مایع درون آن از واژن بیرون میریزد که این موضوع نشان می‌دهد سر جنین پایین آمده و آماده‌ی پایین آمدن از کانال زایمان است. پایین آمدن کودک از کانال زایمان اصلی ترین مرحله زایمان واژینال است.
برای آنکه خارج شدن کودک از واژن با راحتی بیشتری صورت گیرد لازم است که سر کودک به سمت پایین باشد. در صورتی که باسن یا پاهای کودک به سمت دهانه رحم باشد، خطر بروز عوارض بسیار زیاد است و اغلب پزشکان در صورت بروز این حالت، انجام سزارین را تجویز می‌کنند.
دومین مرحله از زایمان زمانی شروع می‌شود که دهانه‌ی رحم کاملا باز می‌شود ( در حدود ۱۰ سانتی متر) و جنین شروع به حرکت به سمت کانال زایمان می‌کند و از رحم خارج می‌شود. در این زمان فشار زایمان آغاز می‌شود.
زمانی که مادر فشار ناشی از حرکت جنین به سمت کانال را حس کند، به طور طبیعی احساس می‌کند که باید فشار وارد کند و زور بزند. این فشار همراه با انقباضات عضلانی رحم موجب می‌شود که جنین به تدریج از رحم خارج شده و واژن باز شود. البته بسیاری از مادران و پدران از این موضوع تعجب می‌کنند و نمی توانند بفهمند که چگونه بدن کودک از کانال زایمان و واژن عبور می‌کند اما در واقع بدن زن به طور طبیعی برای چنین کاری آمادگی دارد.
اگر کودک برای خروج از واژن بیش از حد بزرگ باشد و در کانال واژن گیر کند، ممکن است عمل اپیزیوتومی انجام شود. برای انجام اپیزیزایمان طبیعیوتومی، متخصص زنان و زایمان یک برش کوچک در واژن ایجاد می‌کند تا دهانه واژن را بزرگتر کند. قبل از ایجاد این برش معمولا از بیحسی موضعی استفاده می‌شود. در برخی از موارد ممکن است در حین زایمان، واژن دچار پارگی شود که در این صورت لازم است پس از اتمام زایمان، این ناحیه بخیه زده شود.
بعد از تولد کودک، انقباضات شکمی متوقف نمی‌شوند. در این زمان، سومین مرحله از زایمان آغاز می‌شود چرا که جفت کودک نیز باید از کانال زایمان عبور کرده و از طریق واژن خارج شود. این انقباضات انتهایی سخت‌ترین و دردناک‌ترین مرحله از زایمان هستند. اما با خروج جفت از واژن، زایمان به اتمام می‌رسد.

بهبودی

طی روزها و هفته‌های پس از زایمان، بدن مادر دستخوش تغییراتی می‌شود تا به تدریج به حالت اولیه خود یعنی حالت قبل از بارداری بازگردد. درست مانند تغییرات ایجاد شده در هنگام بارداری، دوران پس از زایمان نیز برای هر زن متفاوت و منحصر به فرد است. اغلب زنان به زمانی برای استراحت نیاز دارند تا بتوانند به تدریج به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند. بسیار مهم است که مادر در این زمان بر روی بهبودی و مراقبت از خود تمرکز داشته باشد.
بعد از زایمان تا حدود دو هفته خونریزی از واژن ادامه خواهد داشت. در این زمان حتما از نوار بهداشتی استفاده کنید و از تامپون استفاده نکنید.
برای تسکین درد ناشی از انقباضات شکمی می‌توانید از ایبوبروفن استفاده کنید.
اگر بیمار درد یا تورمی در اطراف واژن خود احساس کند، می‌تواند از کمپرس سرد استفاده کند. می‌تواند در هر نوبت، کمپرس سرد را بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه روی محل قرار دهد. یخ را مستقیما روی پوست نگذارد و از یک تکه پارچه نازک استفاده کند.

خطرات

زایمان طبیعی نیز با برخی خطرات احتمالی همراه است. این خطرات معمولا در صورتی وجود دارند که مادر به بیماری زمینه‌ای مبتلا باشد و یا مشکلی موجب شود که جنین در حین زایمان به طور طبیعی در کانال حرکت نکند. اگر زایمان زمان زیادی طول بکشد و یا اندازه جنین بزرگ باشد و از طریق واژن به دنیا بیاید، ممکن است مشکلاتی برای خود کودک ایجاد شود، از جمله کبودی سر یا شکستگی استخوان دنبالچه. سایر خطرات همراه با زایمان طبیعی از طریق واژن عبارتند از:

• پارگی پرینئال (ناحیه زیر دیواره واژن)
• درد شدید
• هموروئید
• بروز مشکلاتی در دفع
• بی اختیاری ادرار
• آسیب‌های روحی

منبع: سایت دکتر سولماز محمدی، متخصص زنان، زایمان و نازایی