مقدمه ای بر مشکلات باروری
باروری تحت عنوان حامله شدن در طی ۲ سال سکس معمولی و بدون جلوگیری تعریف می شود. هرچند ناباروری تحت عنوان شکست لقاح و بارداری پس از یک سال مقاربت جنسی بدون جلوگیری تعریف شده است. اگر زن هیچگاه حامله نشده باشد به آن ناباروری اولیه و اگر قبلا حامله شده باشد به آن ناباروری ثانویه اطلاق می شود. ناباروری علل مختلفی دارد از جمله:
• آندومتریوز
• اختلال تخمک گذاری
• ناباروری لوله ای
• ناباروری با علت نامشخص
امروزه یکی از هر شش زوج (۱۷%) کشورهای صنعتی به دنبال درمان ناباروری است. نرخ ناباروری اولیه در کشورهای مختلف متفاوت بوده و از ۶% در چین، مالی، تانزانیا و زامبیا تا ۹% در فلیپین تا بیشتر از ۱۹% در سوئد و فنلاند و کانادا و یا ۱۸% در سویس متغیر است.
همچنین علت ناباروری متغیر بوده و در انگلستان ۲۰-۱۰ درصد موارد علت نامعلوم داشته، ۲۷% بخاطر شکست تخمک گذاری، ۱۴% به علت مشکلات لوله فالوپ و ۵% به علت آندومتریوز است. در این بین ۱۹% موارد به علت کم کیفیت بودن اسپرم مرد و ۵% به علل دیگر است (باتاچاریا و همکاران، ۲۰۱۰).
در مجموع در ۳۹% موارد ناباروری هر دوی مرد و زن مشکل دارند و مشکلات مرد عامل ۳۰% تمامی ناباروری ها است در حالی که مشکلات ناباروری در زنان ۷۰% است که شامل علل اولیه ناباروری است (هاردوی و همکاران، ۲۰۱۸).
مشکلات باروری
یازده درصد زوج هایی که در سن تولید مثل هستند در ایالات متحده مشکل لقاح یا حفظ حاملگی دارند و از مشکلات باروری رنج می برند. یک سوم این ناباروری ها به خاطر مشکلات باروری زنان است، یک سوم به عل مشکلات باروری مردان و مابقی عواملی است که به هر دو زوج مربوط است یا علت شناخته شده ای ندارد و ناباروری بی دلیل است.
اگر شما فعالیت جنسی منظم و بدون محافظت دارید و پس از یکسال هنوز باردار نشده اید (یا شش ماه در زنان بالای ۳۵ سال)، حتما با پزشک متخصص زنان و زایمان خود مشورت کنید. انجمن ملی ناباروری آمریکا مدعی است: حدود ۶۵% زوج هایی که بخاطر مشکلات باروری تحت درمان قرار می گیرند نهایتا حاملگی موفق داشته و مشکل آنها رفع می شود.
در ادامه نرخ موفقیت اقدامات مختلف بیان شده است که براساس میانگین کسب شده از گروه های مختلف بیماران است. هر زوجی یک زوج منحصر به فرد است، بنابراین نرخ موفقیت هر درمان ناباروری به صورت میانگینی از تجربیات است نه پیش بینی شانس بچه دار شدن شما.
مشکلات تخمک گذاری (اوولاسیون)
مشکل اوولاسیون یا تخمک گذاری زمانی رخ می دهد که تخمک زن در تخمدان بالغ نشود یا زمانی که تخمدان نتواند تخمک بالغ را آزاد کند. این مشکل را گاهی شکست نارس تخمدان می گویند. مشکلات تخمک گذاری یکی از علل شایع نازایی در زنان است.
• علائم احتمالی: نداشتن پریود یا پریود کم، معمولا خونریزی قاعدگی سبک یا سنگین یا نداشتن علائم پیش از قاعدگی از قبیل نفخ یا سفتی پستان و درد پستان در زن.
• راه حل های ممکن: مدیریت وزن بدن در صورت چاق بودن یا داشتن وزن زیادی، مصرف داروهای باروری (با یا بدونتلقیح مصنوعی)، انجام باروری آزمایشگاهی (IVF).
• نرخ موفقیت: سی تا چهل درصد زنانی که کلومیفن سیترات برای القای تخمک گذاری می خورند در طی سه سیکل درمان حامله می شوند. اگر داروهای افزایش تخمک گذاری با تلقیح مصنوعی همراه شود، نرخ باردار شدنبین ۱۰ تا ۲۰ درصد هر سیکل درمانی خواهد بود.
درصد موفقیت سیکل های درمان IVF که موجب تولد نوزاد زنده شود (یک یا چند بچه متولد می شود) به صورت زیر است:
• چهل درصد در زنان ۳۴ ساله یا کمتر
• سی و یک درصد در زنان ۳۵ تا ۳۷ ساله
• بیست و یک درصد در زنان ۳۸ تا ۴۰ ساله
• یازده درصد در زنان ۴۱ تا ۴۲ ساله
• پنج درصد در زنان ۴۳ ساله یا بالاتر
آندومتریوز
آندومتریوز (Endometriosis) بیماری است که در ان بافت طبیعی پوشش داخلی رحم (بافت آندومتریال) در خارج از رحم رشد می کند و معمولا در حفره شکم یا لگن دیده می شود.
علائم احتمالی: بعضی زنان هیچ علامتی ندارند، در حالی که عده ای دچار پریود دردناک، مقاربت دردناک، خونریزی سنگین یا لکه بینی غیرطبیعی و درد عمومی لگن می شوند.
راه حل های ممکن: جراحی برای خارج کردن بافت آندومتر غیرطبیعی یا باز کردن لوله های فالوپ، داروهای باروری (با IVF و یا بدون تلقیح مصنوعی)
نرخ موفقیت : در مطالعه بزرگی مشخص شد که ۳۰% زنان مبتلا به ناباروری ناشی از مراحل اولیه آندومتریوز بطور طبیعی سه سال پس از جراحی لاپارسکوپی برداشتن بافت آندومتر نابجا باردار می شوند.
زمانی که زن مبتلا به مرحله اولیه آندومتریوز تحت درمان با داروهای باروری و تلقیح مصنوعی قرار می گیرد، نرخ حاملگی بین ۹ تا ۱۵ درصد در هر سیکل درمان است. نرخ تولد نوزاد زنده در هر سیکل در زنان مبتلا به آندومتریوز که تحت IVF قرار می گیرند از ۲ تا ۴۲ درصد متغیر بوده و بستگی به سن زن دارد.
کیفیت ضعیف تخمک زن
کیفیت و تعداد تخمک های تولید شده در تخمدان (به صورت طبیعی یا با درمان باروری) پس از سن ۳۵ سالگی به طور چشمگیری کاهش می یابد.
• علائم احتمالی: علامتی ندارد.
• راه حل های ممکن: راه حل آن داروهای باروری، IVF با استفاده از تخمک خود زن، IVF با استفاده از تخمک یا رویان اهدایی است.
• نرخ موفقیت: زنانی که با استفاده زا تخمک اهدایی IVF شوند نرخ موفقیت ۵۵% در هر سیکل IVF برای حامله شدن دارند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) اختلالی است که در آن فولیکول های کوچک تخمدان بزرگ نمی شوند و به فولیکول های بالغی که تخمک گذاری کنند، تبدیل نمی شوند. مشخصه دیگر این اختلال عدم تعادل هورمونی والگوهای تخمک گذاری غیرقابل پیش بینی است.
• علائم احتمالی: پریود نامنظم، رشد زیاد مو، آکنه و چاقی
• راه حل های ممکن: تغییر سبک زندگی(از قبیل ورزش و رژیم غذایی)، کلومیفن سیترات، تزریق داروهای باروری، دریل تخمدان (رویه جراحی که در آن تخمک گذاری ماشه می شود) و IVF است. در زنان مبتلا به عدم تحمل گلوکز، داروی دیابت متفورمین (گلوکوفاژ) نیز می تواند به بازیافت تخمک گذاری منظم کمک کند.
• نرخ موفقیت: بسیاری از زنان وزن بالا که ۵ تا ۱۰ درصد وزن خود را کم کرده اند، تخمک گذاری منظم را شروع کرده اند. در زنان مبتلا به PCOS که کلومیفن سیترات دریافت می کنند، نرخ باردار شدن در هرسیکل درمان حدود ۱۸ درصد است. در زنانی که تحت درمان دریل تخمدان قرار گرفته اند نرخ بارداری و موفقیت حاملگی حدود ۵۰% در طول یکسال است.
فاکتورهای لوله ای
انسداد یا آسیب دیدن لوله های فالوپ از رسیدن اسپرم مردم به تخمک زن پیشگیری می کند و همچنین اگر تخمک بارور شود از وارد شدن تخمک بارور به رحم جلوگیری می کند. علل شایع مشکلات لوله ای شامل بیماری التهابی لگن (PID)، بیماری های منتقله جنسی (STIs) از قبیل کلامیدیا و جراحی استریل سازی قبلی مثل توبکتومی است.
• علائم احتمالی: ندارد
• راه حل های ممکن: جراحی برای باز کردن لوله ها. اگر جراحی شکست بخورد یا لوله های خیلی آسیب دیده باشند و قابل ترمیم نباشند، ممکن است لوله ها خارج شده و تخمک ها برای IVF و ارتقای شانس حامله شدن خارج شود.
• نرخ موفقیت: نرخ لقاح پس از جراحی خیلی متغیر است و به محل و شدت انسداد و تخریب لوله و میزان بافت اسکار پس از جراحی بستگی دارد.
زوج های دارای مشکل ناباروری لوله ای که تحت IVF قرار گرفته اند حدود ۲۲% شانس باروری و بچه زایی در هر IVFدر هر سیکل دارند. این به عواملی چون سن زن، وسعت بیماری لوله فالوپ، خارج کردن لوله ها و عوامل متعدد دیگری بستگی دارد.
مشکلات ناباروری بی دلیل
اگر پزشک نتواند دلیل روشنی برای ناباروری شما پیدا کند (بدین معنی که نتایج تمامی آزمایشات و تست های تشخیصی نرمال باشد)، تشخیص ناباروری بی دلیل می دهد.
عده ای از صاحبنظران معتقدند که شیوه عملکرد سیستم تولید مثل افراد دارای تفاوت های جزئی است که ممکن است دلیل این نوع ناباروری باشد. این می تواند شامل تفاوت در تکامل فولیکول، عملکرد اسپرم یا پروسه لقاح و بارور شدن باشد.
همچنین این نظریه وجود دارد که عوامل سبک زندگی از قبیل خیلی کم وزن یا وزن بالا بودن، مصرف منظم کافئین یا الکل زیاد، کشیدن سیگار و مواد می تواند با ناباروری بی دلیل همیاری داشته باشد.
• علائم احتمالی: ندارد
• راه حل های ممکن: داروهای باروری (با IVF یا بدون تلقیح مصنوعی)
• نرخ موفقیت: در زوج های مبتلا به ناباروری بی دلیل، نرخ حاملگی بین ۹ تا ۲۶ درصد در هر سیکل درمان است، زمانیکه داروهای باروری همراه با تلقیح مصنوعی استفاده شود. در IVF نرخ تولد زنده حدود ۳۰% در هر سیکل درمان است اما این نتیجه با توجه به سن زن فرق دارد.
منبع: سایت دکتر سولماز محمدی، متخصص زنان، زایمان و نازایی